መጥለፍ (Hacking) ማለት ኮምፒተርን በመጠቀም የኮምፒተርን ስርዓት ወይም የግል ኔትወርክን ሰብሮ በመግባት በኮምፒውተሩ ውስጥ ያለውን መረጃ ለመስረቅ፣ ለማጥፋት፣ ወይም ደካማ ጎን ለማዎቅ የሚደረግ ሙከራ ነው።
ይህ የሳይበር ወንጀል ያልተፈቀደ የዲጂታል መሳሪያ፣ የኮምፒዩተር ሲስተም ወይም የኮምፒዩተር አውታረ መረብ መዳረሻ ለማግኘት ያልተለመደ ወይም ህገወጥ መንገዶችን ይጠቀማል።
የሳይበር ወንጀለኛ የደህንነት ተጋላጭነቶችን በመጠቀም ወይም የደህንነት ቁጭሮችን በማሸነፍ የኮምፒዩተር ወይም የኮምፒዩተር አውታረመረብ ውስጥ በመግባት መረጃን ለመስረቅ የተለመደው የጠላፊ ምሳሌ ነው። ተንኮል አዘል ሰርጎ ገቦች የሳይበር ጥቃትን በመክፈት ወይም ማልዌር ወይም የተሰረቁ መረጃዎችን በመሸጥ ህገወጥ የሆነ የሳይበር ወንጀል ኢኮኖሚ ገንብተዋል።
አብዛኛውን ጊዜ ስለHacking ስናስብ ሙሉ ስራው ኮምፒውተር ላይ የሚያልቅ ይመስለናል ነገርግን አንድ ሀከር ለምሳሌ ማልዌር የሚጠቀም ከሆነ ያንን ማልዌር የሚፈልገው ሲስተም ለይ እንዲሰራጭ ሰዎችን በማታለል የማውቁትን Email እንዲከፍቱ አሳማኝ ውሸት ማዘጋጀት ይኖርበታል።
በመሆኑም ይህ ሰዎችን እምነት በማግኘት ሰዎችን የማታለል ጥበብ ለሀከሮች በጣም ጠቃሚ ነው።
ነገር ግን Hacking ስንል ሁልጊዜ ለመጥፎ ተግባር የሚውል አይደለም አንዳንድ ተቋማት የኮምፒውተር እውቀት ያላቸውን ሰዎች በመቅጠር የራሳቸውን ሲስተም ሰብረው እንዲገቡ ያበረታታሉ።
የጠለፋ (Hacking) ጥንቃቄ
በመቶዎች የሚቆጠሩ ስኬታማ የሳይበር ጥቃቶች እና ስፍር ቁጥር የሌላቸው ሙከራዎች ቢኖሩም እራስዎን ከጠለፋ ለመጠበቅ እና ለመከላከል የሚከተሉትን ነጥቦች ይከተሉ።
- ውስብስብ የይለፍ ቃላትን ይፍጠሩ። በመተግበሪያዎች ወይም በድረ፡ገጾች ላይ ወደ መለያዎችዎ ለመግባት የይለፍ ቃሎችዎ የቁጥሮች ፣ ትልቅ እና ትንሽ ፊደሎች እና ለመገመት አስቸጋሪ የሆኑ ልዩ ቁምፊዎችን ያቀፉ መሆን አለባቸው።
- ሰርጎ ገቦች ወደ ኢሜልዎ ከገቡ፣ የሌላኛው መለያ ይለፍ ቃልዎን ዳግም ሊያስጀምሩ እና ስለራስዎ ወይም ስለ ንግድዎ ያስቀመጡትን መረጃ ሊያገኙ ይችላሉ። የኢሜል ይለፍ ቃልዎ ጠንካራ እና ከሁሉም የይለፍ ቃሎችዎ የተለየ መሆን አለበት። ይህም ለመገመት አስቸጋሪ ያደርገዋል።
- የይለፍ ቃል አስተዳዳሪን(Password Manager) ለመጠቀም ይሞክሩ። የይለፍ ቃል አስተዳዳሪዎች ለተለያዩ ድረ፡ገጾች ምስክርነቶችን ያከማቻሉ እና በራስ፡ሰር ይሞላሉ፣ ይህም የይለፍ ቃሉን እራሱ ከአንድ ጊዜ በላይ ስለማስገባት ሳይጨነቁ ለእያንዳንዱ ጣቢያ ውስብስብ እና ልዩ የይለፍ ቃል እንዲፈጥሩ ያስችልዎታል። የይለፍ ቃሎችዎን በራስዎ መከታተል ሲኖርብዎ የይለፍ ቃል አስተዳዳሪ መሣሪያዎን የበለጠ ደህንነቱ የተጠበቀ ለማድረግ ይረዳል።
- መለያዎን እና የይለፍ ቃልዎን በጭራሽ ለማንም ሰው አያጋሩ።
- በየግዜው በተለያዩ መለያዎችዎ እና መሳሪያዎችዎ ላይ ያሉትን የይለፍ ቃሎች መቀየር አለብዎት።
- ባለ ሁለት ደረጃ ማረጋገጫ(two-factor authentication) የተጠቃሚ ስምህን እና የይለፍ ቃልህን ካስገባህ በኋላ መለያህን ለመድረስ በጽሁፍ መልእክት ወይም በሌላ አገልግሎት የተላከልህን ኮድ እንድታስገባ ይፈልግሃል። ይህ ጠላፊ የይለፍ ቃልዎን መስበር ቢችሉም የእርስዎን መረጃ ለማግኘት የበለጠ አስቸጋሪ ያደርገዋል።
- የደህንነት ጥያቄዎችን በምታደርግበት ጊዜ መልሱን ለእነሱ ትክክለኛ መልስ አታድርግላቸው። ጠላፊዎች የእናትዎን ስም ወይም በየትኛው ጎዳና ላይ እንዳደጉ በቀላሉ ማወቅ ይችላሉ። በምትኩ፣ መልሶቹን የተሳሳቱ፣ ወይም እንዲያውም የተሻለ፣ እንደ የይለፍ ቃሎች ያድርጓቸው እና ምላሾቹን በጥያቄዎቹ ላይ በጭራሽ አይመሰረቱ።
- የይለፍ ቃላትን በሚያስገቡበት ጊዜ በይፋዊ ድር ገጵ ላይ መሆንዎን ያረጋግጡ። የማስገር ማጭበርበሮች ፡ ተንኮል፡አዘል ገጽ ለማህበራዊ ሚዲያ ወይም የባንክ አካውንት የመግቢያ ገጽ መስሎ የሚታይባቸው አጋጣሚዎች ፡ ለመጠለፍ በጣም ቀላሉ መንገዶች አንዱ ናቸው። የማስገር ማጭበርበሮችን ለመለየት አንዱ መንገድ የገጹን URLመመልከት ነው፡ ከታዋቂው ገጵ url(ለምሳሌ፡ Facebook ከማለት ይልቅ Facebok የሚል በቅርበት የሚመሳሰል ከሆነ (ነገር ግን በትክክል የማይዛመድ) ከሆነ የውሸት ድር ገጵ ጣቢያ ነው።
- በተቻለ ፍጥነት ለሁሉም የኢሜል አድራሻዎችዎ መልእክት በመላክ ከእርስዎ የመጡ ኢሜይሎችን ከመክፈት መቆጠብ እንዳለባቸው ያሳውቁ
- ኮምፒተርዎን ለማልዌር እና ለቫይረሶች ይቃኙ። አጠቃላይ የደህንነት ሶፍትዌር ለኦንላይን ህይወትዎ ዲጂታል ጋሻ ይሰጥዎታል።
- የባንክ ሂሳቦችዎን ያረጋግጡ። ብዙ ባንኮች በመለያዎ ላይ ያልተለመደ እንቅስቃሴ ካለ ያነጋግርዎታል፣ነገር ግን እንደተሰረቀዎት በሚያስቡበት ጊዜ ሁል ጊዜ እራስዎን ማረጋገጥ አለብዎት።በዚህ መንገድ በእርስዎ ያልተደረጉ ግብይቶችን በፍጥነት መለየት ይችላሉ። አንዳንድ ጊዜ ጠላፊዎች በጣም ውድ የሆነ ነገር ከመግዛታቸው በፊት ትክክለኛ ዝርዝሮች እንዳላቸው ለማረጋገጥ በመጀመሪያ ጥቂት ትናንሽ ግዢዎችን ያደርጋሉ።
- ሶፍትዌሮችን ወይም ፋይሎችን በሚያወርዱበት ጊዜ የሚወርዱት ድህረ ገጽ ታዋቂ እና ትክክለኛ ድህረ ገጽ መሆኑን ያረጋግጡ።
ሳይበር ትንኮሳ (Cyber-bullying)
የሳይበር ትንኮሳ ማለት በአንድ ሰው ወይም በቡድን የሚከናውን ሲሆን ኢሜይሎችን፣ ድህረ ገፆችን፣ ፣ ብሎጎችን፣ ቪዲዮዎችን ወይም ሌላ ማንኛውም የመገናኛ ዘዴ በመጠቀም ተጎጂውን ደጋግሞ በማላገጥ እሱን፨እሷን ለመጉዳት የታሰበ እንቅስቃሴ ነው። በተጨሪም ታዳጊ ልጆች በአሁኑ ጊዜ ከሳይበርና ከቴክኖሎጂ ነክ መገልገያዎች ጋር ከፍተኛ ግንኙነት እና መስተጋብር እንዳለቻው እርግጥ ነዉ፡፡ታዲያ ይህ ቴክኖሎጂ ከሚሰጠዉ ዘርፈ [...]| Play | Cover | Release Label |
Track Title Track Authors |
|---|